БҰЛАНТЫ-БІЛЕУТІ ШАЙҚАСЫ

1726-1727 жж. Бұланты мен Білеуті

өзендері аралығында болған қазақтардың жоңғарларға қарсы алғашқы ірі шабуылы, аса маңызды тарихи оқиға.

Қазақтың үш биі – Үйсін Төле би, Қаз дауысты Қазыбек би, Кіші жүз Әйтеке би мұрындық болып жауға қарсы шығар алдында Орда­басыда үлкен жиын өтеді. Мақсат біреу – қолбасшы сайлау, ұрысты қалай жүргізу керектігін анықтау. Жиында қазақ жасағының қолбас шысы болып Әбілқайыр, сардарбегі болып Қанжығалы Бөгенбай сайла­нады. Алқалы бас қосуға қатысқан­дар жауға жұмыла күресуге, қолбас­шылардың бұйрық-тапсырмаларын бұлжытпай орындауға ант беріседі. Бұл шайқасқа үш жүздің барлық әскері қатысады.

1726 ж. Шұбартеңіз шайқасын­да қазақ жасақтарынан ойсырай жеңілген жоңғарлар кейін шегі­неді. Бұланты мен Білеуті өзендері аралығындағы ұрыста қазақ қолы жоңғарларды Ұлытауға жеткізбей тоқтатты. Міне, осы шайқас тарихта Бұланты-Білеуті шайқасы деп атал­ды. Жеңістен кейін майдан кіндігіне айналған төбені Қалмаққырылған деп атады. 1728 ж. көктемінде Ұлы­тау етегінде Бұланты өзенінің жаға­сында, Қара сиыр атты жерде қазақ әскері жоңғар қолымен ірі шайқасқа түсті.

Бұл шайқаста қазақ сарбаздары жауға есеңгіретерлік соққы берді. Қиян-кескі соғыста қалмақ жағы ондаған мың адамынан айырылды.

Бұланты шайқасы қазақ жасақта­рының үлкен ерік-жігерін көрсетті. Өз заманының аса көрнекті қолбас­шылары – жеке қол басқарған Қара­керей Қабанбай, Шақшақ Жәнібек, Тама Есет, Бәсентиін Малайсары, Тарақты ер Байғозы және басқалар Әбілқайыр хан мен Қанжығалы Бө­генбайдың жалпы басшылығымен ынтымақты қимыл жасады. Қазақ жасақтарының Бұланты маңын­дағы жеңісі Аңырақай шайқасында да табысқа жетуін анықтап берді. Қазақтың үш жүзінен жиылған жа­сақтары бірлесіп қимылдауынан қазақтың басқыншыларға қарсы ұй­ымдасқан түрде соғысып, жауға той­тарыс беру басталды.