АЯҚҚАМЫР

Аяққамыр - орта ғасырлардан сақталған көне қала. Қарағанды облысы Жезқазған қ-нан солтүстік шығысқа қарай 70 км жерде, Жезді өзенінің сол жағасында, Қарабұлақ  жылғасының  осы өзенге құйылысында орналасқан. Алғаш  Ә.Х.Марғұлан, С.Ж.Жолдасбаев зерттеді, соңғы жылдары  Ж.Е.Смайлов  кешенді  тарих- археологиялық  зерттеу жұмыстарын жүргізді. Шаршы пішіндес (60х60м), биіктігі  1м аласа төбе түрінде сақталған 3 жағы  ормен, 4-жағы (оңт.-шығыс) ұзын топырақ  жалдармен, тас қабырғамен бекемделген, мұнаралары бұрыштарынан шығарылған. Типол. Жағынан А. цитадельсіз қалаға жатады. Қазылған оңт.бөлігінен қабырғалары бір-бірімен тұтасып жатқан 8 бөлменің орны ашылды. Баспаналардың ең үлкенінің  ауданы 27,5 м² ,  қабырғаларының қалыңдығы  және әрқайсысында бір- бірден  шығарылған есіктердің  кеңдігі 0,8 м-ге дейін, едендер тегістеліп  балшықпен сыланған, шаруашылық  шұңқырлары  мен дөңгелек,  диаметрі 0,5 м-ге дейін. Сүйек, тас, ағаш, металдан  істелген көптеген бұйымдар ,450  ден астам қыш бөлшектері табылды.  А. қышы  оғыз-бесене  тайпаларының  ескерткіштеріне жатады.  Қала 8-11 ғ-ларда  өмір сүрген.